पत्रकारको पीडा कसले सुन्ने

रामजी बलामी
                                       

photo : Goggle

     समाजको विकृति विसंगति अन्याय अत्याचार र वेथितिलाई जस्ताको तस्तै प्रकाशन\प्रशारण गर्नु पत्रकारिताको धर्म हो । पत्रकारिताको धर्म निभाउँने क्रममा आईपरेका लोभ लालच बाधा व्यवधान त्रास धम्की इत्यादि सत्य तथ्य र यथार्थलाई लुकाउँने दुष्प्रयास हो । यस्तो दुष्प्रयासको अगाडि  पत्रकार न झुक्छ न झुक्न मिल्छ । यही मर्मलाई आत्मसाथ गर्दै समाजमा न्यायको बाटो पहिल्याउँन पत्रकारले गरेको योगदानको मूल्यांकन हुनुपर्छ जसलॆ सच्चा सभ्य शान्ति र समानतामूलक समाज निर्माणमा अहोरात्र खट्न उत्प्ररेणा मिल्नेछ ।

ुसत्य कहिल्यै लुक्दैन झुटो कहिल्यै टिक्दैनू भन्ने मर्म आत्मसात् गर्दै अगाडि बढ्ने पत्रकारहरुमाथि खुकुरी तेस्र्याउँने बम बारुद पड्काउने मुठी र वुट बजार्नेहरु समाजका किसंगर हुन् । यथार्थको मन्त्र जम्ने पत्रकारले शत्रुको होस् वा मित्रको जहिले पनि यथार्थ नै प्रस्तुत गर्न सक्नु पर्छ । कोही कसैको धम्कीको भरमा वा कुनै किसिमको आर्थिक प्रलोभनमा परेर झुठा समाचारको खेती गर्नु हुन्न । त्यसैले पत्रकारमाथि प्रहार गर्ने पक्षले के कुरामा ध्यान दिनु पर्छ भने सत्य के हो त्यो वुझ्न जरुरी छ । 

पत्रकारीता पेशालाई शत्रु कमाउँने पेशाको रुपमा समेत लिने गरिन्छ । सत्य र यथार्थ कुरा लेख्दा लेख्दै पनि यो र त्यो पक्षसंग  मिलेर समाचार लेख्यो भन्ने आरोप खेप्नु पर्छ पत्रकारले । आफ्नो समाचार लेख्दा उपहार टक्राँउनेले पनि उसको गल्ती लेख्दा गुण्डा लगाएर कुटेको तितोयथार्थ छ । अरुको व्यथा लेख्ने पत्रकार स्वंयको व्यथा मनभित्र गु_िम्सराखेको हुन्छ । बोल्दा जागिर जाने डर नबोले असह्यको भारी बोक्नु पर्ने अवस्था छ पत्रकारको ।  भर्खरै  विरगंजकी एक पत्रकारले आफू र सहकर्मी माथि भएको अत्याचारीको वारेमा लेख्दा स्वयं अन्याय पक्षका व्यक्तिले समेत समर्थन नगरेको व्यथा सुनाईन ।

शहरी क्षेत्रमा पत्रकारीताको आफ्नै पिडा होला तर त्यो भन्दा कम छैन ग्रामीण क्षेत्रको पत्रकारीताको अनुभव । एउटा कार्यालय देखि अर्काे कार्यालय सम्मको दुरी एउटा घरदेखि अर्काे घरको दुरी कयौ कोस टाढा हुन्छ । कतिपय यस्ता विषय हुन्छन् जसको रिपोर्टिङ्क फेानको भरमा संभव छैन । यस्तो अवस्थामा उसले चाहे जस्तो समाचार संप्रेषण गर्न सक्दैन । अर्काे कुरा ग्रामीण क्षेत्रका सरकारी कार्यालयहरुमा सम्वन्धित व्यक्ति भेट्न मुस्किल पर्छ । कारणवशः भेटाइ हाल्यो भने पनि उसले पर्याप्त जानकारी दिन चाहदैन अझ भनौ सक्दैन ।

photo : Google.

अझ अशिक्षित र अन्धविश्वासी समाजमा शब्दको अनेकार्थ लगाउँदै आफै माथि थोपर्ने आरोपहरुको चाङ्ग त छदैछ । कोही साहित्यको ुसु नजाने पनि आफ्नो रचना नछापेकोमा दोष थोपर्छन कोही आफू अवुझ भएपनि पत्रकारलाई पागलपनको संज्ञा दिन पछि पर्दैनन् । समाचार संकलन गर्न जाँदा खेप्नु पर्ने हप्की दप्की त छदैछ उल्टै आर्थिक सहयोग मागेर हैरान पार्ने गरिन्छ । समाजसेवीको नाममा सरकारी रकम खान पल्केकाहरु गोप्य सूचना चुहिने डरले पत्रकारको मुख हेर्न  समेत चाहदैन । सुचना र संचारको महत्व समेत नवुझ्ने समाजमा पत्रकारीता गर्नु फलामको चिउरा चपाउँनुसरह छ अझै पनि । घरको व्यवहार समेत लथािलंग अलपत्र पारेर पत्रकारीताको धर्म निभाउँने पत्रकारहरुको हालत माथि उठ्न सकेको छैन । यस्तो अनेक आरोह र अवरोधका बीच पनि ग्रामीण क्षेत्रको पत्रकारीता चुकेको भने छैन ।  

ुकयौ संचारकर्मी मित्रहरु यथार्थ भन्दा पनि मिडिया हाउसको आदेश अनुसारको समाचार खेती गर्न विवस छनू भनेर माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले एक पटक कलंकीको सभामा भनेका थिए । त्यतिखेर उठेको हांसोको फोहोरले यो कुरालाई स्विकार गरेको भान हुन्छ । यस्तो प्रकारको पत्रकारीताले पाठक÷श्रोतालाई समेत भ्रम फैलाईरहेको हुन्छ । यो पत्रकारीताको धर्म नभएर मिडिया हाउसको कर्म हो । घाँटी फुकाएर भाषण गर्दै बाल दिवस मनाउँने र घर पुग्ना साथ काम  गर्न राखेको बालकलाई घिसार्दै पसार्ने जस्तो प्रवृती देखिन थालेको छ मिडियामा । अरुलाई सभ्य शिष्ट र हक अधिकारको पाठ सिकाउँने पत्रकार स्वंय आफैमाथि भईरहेको शोषण विरुद्ध बोल्न सकिराखेको अवस्था छैन । 

मुलुकमा अहिले सम्म दर्ता भएका दैनिकी पत्रिकाको संख्या ४ हजार पुगेको छ जस मध्ये २ सयको हाराहारीमा प्रकाशित छन । त्यस्तै साप्ताहिक मासिक र पाक्षिक पत्रिकाहरु ८ सयको हाराहारीमा पुगेको तथ्यांक छ । यसरी संचालीत पत्रपत्रिका मध्ये राजधानीमा मात्रै करिव ७५ प्रतिशत रहेका छन । छापा माध्यम मात्रै होईन एफएम रेडियोहरुको संख्या पनि उत्तिकै छन । एफएमबीचको पि्रुक्वेन्सी नमिल्दा सुन्न समेत कठिनाई आईपरेको अवस्था छ । अहिले  सम्म देशभर ४०४ वटा एफएम दर्ता भएको तथ्यांक छ त्यस मध्ये ३३८ वटा संचालनमा रहेको जनाएको छ । राजधानीमा मात्रै ४३ वटा एफएम रेडियो दर्ता भएका छन । त्यस्तै टेलिभिजन पत्रकारिता पनि फस्टाएका छन । हाल सम्म ३४ वटा टेलिभिजनले अनुमति पाईसकेको अवस्था छ । मुलुकभर केवलको संख्या ७२३ पुगेको छ । डाउनिलंकको संख्या १०१ वटा पुगेको छ । यि मिडियाहरु मार्फत वार्षिक करिव ५० करोड भन्दा बढी विज्ञापनको कारोवार हुने गर्दछ ।  

न्ागरिकको सूचनाको हकलाई वर्तमान अन्तरिम संविधान २०६३ को धारा २७ ले पुनः प्रत्याभूत गरेको छ । सूचनाको हक सम्वन्धी ऐन २०६४ र नियमावली २०६५ निमार्ण भई कार्यान्वयणमा आएको छ जसले पत्रकारीताजगतलाई थप उचाईमा पुर् याउँने निश्चित छ । हरेक कि्रयाको पछाडि प्रतिकि्रया रहे जस्तै पत्रकारहरुका पनि केही कमि कमजोरी हुन सक्छन् । जाँड खाएर आफै झगडा गर्न त_िम्सने र पत्रकारलाई कुट्यो भनेर समाचार बनाउँनेहरु पनि हुन्छन् भन्ने आरोप लाग्ने गरेको छ तर एक दुई जनाको व्यवहारका कारण समग्र प्रेसजगतप्रति नै यस्तो आरोप लगाउँनु न्यायोचित हुदैंन । पत्रकारको हकहित संरक्षण तथा न्युनतम पारिश्रमिककालागि विभिन्न संघसस्थाहरु कि्रयाशिल छन तर पनि यथार्थमा कार्यान्यवयन भने हुन सकेको छैन । समग्रमा हेर्दा ग्रामीण क्षेत्र होस वा शहरी क्षेत्र पत्रकारको पिडा झन-झन बढ्दै गईरहेको देखिन्छ । त्यसैले काम अनुसार दामको व्यवस्था हुन सके पत्रकारिता जगतमा थप प्रभावकारीता अवष्यै आउँनेछ ।

नयापत्रीका दैनिकमा प्रकाशित