लालीगुँरासमय दामन–पालुङ

पुरानो बाटो त्रिभुवन राजपथ हुदैं करिव चार घण्टाको सवारी यात्रा पछि पुग्न सकिने दामन पालुङको भ्रमण गर्ने उपयुक्त मौसम हो यो । दामन–पालुङको जंगलहरु मात्रै होईन त्रिभुवन राजमार्ग नै लालीगुराँसमय बनेको हुन्छ वसन्त ऋतुसँगै । सुविधाको नाममा अभाव र प्रदुषित राजधानीमा हातमुख जोर्दै बसेकाहरुको पिरमर्का बिसाउँने थलो हो दामन–पालुङ । डेटिङस्पटको रुपमा समेत विकसित हुंदै आएको यो क्षेत्रमा अचेल दिनंहु पिकनिक आउँनेहरुको पनि चहलपहल निकै देखिन्छ ।

स्वर सम्रात नारायण गोपालले गाएका छन ‘म त लाली गुराँस भएछु, मनै भरि फुलिदिन्छु बनैभरि फुलिदिन्छु’ । हो बाइरोडको बाटोबाट यात्रा गर्नेहरुले यस्तै अनुभव वतुल्ने मौका मिल्छ यो मौसममा । गुराँस भन्ने वित्तिक्कै जो कोहीको मनमा पनि शान्ति र शितलताको अनुभूति हुने गर्छ । गुराँसमय बनमा एकछिन थकाई मार्न पाए थकित हाम्रो शरिरले कति आनन्द अनुभूति गर्लान ? प्रकृतीबाट निःशुल्क प्राप्त हुने त्यो अनुभूति किनेर सायद प्राप्त नहोला ।

जंगलमा फुलेका थरीथरीका लालीगुराँसलाई मनभरि फुलाउन चाहनेहरु हरेक वर्ष बाइरोडको वाटो यात्रा गर्ने गर्दछन् । यथेष्ठ प्रचार–प्रसार हुन नसक्दा प्रकृतिले दिएको यो अमुल्य वरदान समेत खेर गईरहेकोमा स्थानीय भने दुःख छन ।

गायक सविन राईले भनेझै ‘गुराँसको फेदमुनि, सम्झनाको छाँया ...निकै आनान्द अनुभूति हुने गर्छ गुराँसको छाँया पर्दा । शितलता मात्रै होईन स्वास्थ्यका दृष्तिकोणले पनि उपयुक्त मानिन्छ गुराँसलाई । पालुङ्गबाट दामनको उकालो पैदल जाने हो भने अझ बढी रमाईलो अनुभूति बतुल्न । लालीगुराँसले सिंगारिएको बाइरोडको बाटो यात्रा गर्दा निकै रोमाञ्चकता छाउँछ । साहित्यिक क्षेत्रमा कलम चलाउँनेहरुका लागि त प्रकृतीको यो देन अमुल्य ओखती नै हो भन्दा फरक नपर्ला ।

पर्यटकीय सिजनमा आन्तरिक र वाह्य पर्यटकहरुको भिड लाग्ने गरेको अनुभव सुनाउँछन स्थानीय पत्रकार राजेश श्रेष्ठ । ‘अरु वर्ष भन्दा यो वर्ष लालिगुराँस पनि धेरै फुलेका छन त्यसैले पनि होला पर्यटकहरु पहिले भन्दा निकै बढेका छन’– उनले भने ।

स्थानिय लोक गायक मुक्तीनाथ उप्रेतीले पनि ‘सिमभंज्याङको चिसो है बतास...’ भन्दै यहाँको पर्यावरणलाई माँयाप्रितीसँग तुलना गरेका थिए । हरियाली जंगल त्यसमा फुलेका राताम्मे गुराँस वरिपरिका स्वच्छ पर्यावरण र हराभरा दृश्यावलोकन कसलाई पो मन पर्दैन र ? काठमाडौबाट नजिक पर्ने यति खुराकपूर्ण स्थान रोज्नु पर्दा दामन नै पहिलो रोजाई बन्ला सायद ।
यो क्षेत्रको जंगलमा खैरो र सेता गुराँसहरु पनि पाईन्छ । अहिले त झन विभिन्न संस्थाहरुको पहलमा ‘गुराँस संरक्षण अभियान’ नै थालिएको छ जसले पर्यटकलाई थप टेवा पुगेको छ । डाँडापाखामा फुल्ने थरिथरिका लाली गुराँस र काफलको स्वादले तिर्खा र थकान मेटिने गर्दछ । यो क्षेत्रलाई नगरकोट पछिको दोश्रो पर्यटकीय स्थल भन्ने गरिए पनि नगरकोटको विकल्पको रुपमा विकास गर्न सकिन्छ ।

दामनको चर्चा र विकाससँगै त्यस क्षेत्रमा बाह्य पर्यटकको आगमनमा समेत केही वर्षयता ह्वाटै वृद्धि भएको स्थानीय पत्रकार सुरजकुमार भुजेल वताउँछन । ‘पहिलेको तुलनामा अहिले निकै पर्यटक आउँन थालेका छन’– भुजेलले भने । दामनबाट देखिने टिस्टुङ्ग, पालुङ्ग, चन्द्रागिरी, कुलेखानीको मनमोहक दृश्य र हिमश्रृंखलाको दृश्यावलोकनले सवैलाई चकित तुल्याउँछ । स्वच्छ पर्यावरणका अलावा यस क्षेत्रमा ऋषेश्वर महादेव लगायतका पौराणीक तथा ऐतिहासीक महत्व बोकेका क्षेत्रहरु अवलोकन गर्न सकिन्छ ।
हरेक वर्ष जस्तो दामन–सिम्भञ्ज्याङमा पर्ने हिउ होस वा वरिपरि ढक्कमक्क फुलीरहेका लालीगुँरास सवैले आगुन्तुकको मन जितेकै हुन्छ । त्यसो त पिकनिक सिजनमा त्यंहाका व्यापारीहरुको मुख उज्यालो देखिन्छ लालीगुराँस फुले झै । पहिले बाईरोडको बाटोमा धुलो उदाउदै..... भनिए पनि हाल त्यंहाको अवस्था त्यस्तो छैन । मोटरबाईक होस वा सार्वजनिक बस र माइक्रो वा चिल्ला कार सवै सरर गुड्छन । बाइरोडको बाटोमा बालवालिकाहरु लालीगुराँसमा भविष्य खोजिरहेका भेटिन्छन ।

यस क्षेत्रका दामन, पालुङ, टिष्टुङ, बज्रबाराही, चित्लाङ, मार्खु, आग्रा, कुलेखानी तथा आँसपासका ग्रामीण क्षेत्रहरु प्रमुख पर्यटकीय क्षेत्रहरु हुन । विभिन्न हिमश्रृंखलाहरुको दृश्यावलोकन गर्न दामनको भ्यू टावर, कुलेखानीको मानवनिर्मित ताल इन्द्र सरोवर, चित्लाङको अशोककालिन चैत्य, लघु उपत्यका बज्रवाराही, ऐतिहासिक शिलालेख, हिन्दु र बौद्धमार्गीहरुको एउटै आस्थाको केन्द्र ऋषेश्वर मन्दिर, ऐतिहासिक पाण्डुकेश्वर मन्दिर जस्ता स्थलहरु यथेष्ठ पर्यटन उद्योगका सम्भावनाका स्रोतहरु हुन ।
लालीगुराँले बनजंगल राताम्मे देखिने यो मौसम बाइरोडको वाटोमा यात्रा गर्दा बेग्लै संसारमा पुगेको अनुभूति हुने गर्छ । समय अभावका कारण टाढाको यात्रा गर्न नसक्नेहरुका लागि पनि यो एउटा गतिलो क्षेत्र हो ।