रामजी बलामी
मृत्यु कसैको चाहना होइन, यो एउटा प्राकृतिक नियम हो । कुनै पनि प्राणीको जन्मपछि मृत्यु निश्चित छ । फरक यत्ति हो, कसैको मृत्यु चाँडै र कसैको ढिलो हुन्छ । सँगै मर्ने र सँगै बाँच्ने कसम खाएर दाम्पत्य जीवनमा बाँधिएपछि समयसँगै आइपरेका समस्याको सामना गर्न सक्नुपर्छ नै । भनेजस्तो सँगै मर्न कहाँ पाइन्छ र ? बाँच्न पो सँगै पाइन्छ । कोही पति गुमाएर बाँच्न बाध्य हुनुपर्छ भने कोही पत्नी गुमाएर । दुईमध्ये एकको मृत्युसँगै अर्काेको बाँकी जीवन एक्लै बिताउनुपर्ने हुन्छ । अझ नेपाली समाजमा त यसको रामकहानी बेग्लै छ । नेपाली समाज अन्धविश्वास, कुरीति र रुढीवादी संस्कारले भरिपूर्ण छ । पुरुषप्रधान नेपाली समाजमा नारीलाई एउटा नक्कली पात्रका रूपमा हेर्ने गरिन्छ । कसैकी चेली कसैकी श्रीमती हुन्, तैपनि चेलीको वेदना देख्न नसक्ने अभिभावकसमेत बुहारी र श्रीमतीलाई तल्लोस्तरको व्यवहार गर्न हिच्किचाउँदैनन् । समयले कोल्टे फेरेसँगै नारी पुरुष बराबरीका नारा घन्किरहेका छन्, तर जसले आवाज उठाएका छन् उनीहरू आफैँ पीडित बनिरहेको समाचार सुन्नुपरिरहेको हुन्छ ।
'पाले पुण्य मारे पाप' भनेर भित्र्याएको श्रीमतीलाई जवानीका आधारमा मूल्यांकन गरेर उमेर ढल्किँदै गएपछि पशुसरह व्यवहार गर्ने महापुरुषलाई के भन्ने ? श्रीमतीको मृत्यु भएको महिनादिन नपुग्दै धुमधामसाथ अर्की पत्नी भित्र्याउन पुरुषलाई कुनै रोक छैन, तर त्यही रगत र मासुले बनेकी चेलीको शरीरले अनेक सामाजिक यातना र लाञ्छना व्यहोर्न बाध्य हुनुपर्छ । श्रीमान्सँगको विछोडले चिरिएको घाउमा नुन छर्केझैँ एकपछि अर्काे गर्दै प्रहार गरिएका वचनवाणले ती चेलीको मन कति दुख्दो हो !
'लाऊ चेली सिन्दुर लाऊ ...' लोकगायक बद्री पंगेनीले गाएको यस गीतका शब्दले ती चेलीको चर्किएको मनमा मलम लाउने कोसिस त गरियो, तर साथ दिने कोही भएनन् । विधवा चेलीलाई हेर्ने पुरुषको नजर मात्रै होइन, स्वयं नारीकै हेराइसमेत सकारात्मक देखिन्न । छोराको मृत्युसँगै एक्लिएकी बुहारीलाई सान्त्वना दिनु त परै जाओस्, अनेक लाञ्छना लगाएर घरबाटै लखेट्ने, कुटपिट गर्ने र यौन शोषणसमेत गर्ने अभिभावक यही समाजमै छन् । श्रीमान्को मृत्युपछि शृंगार गर्न नहुने, पूजापाठ गर्न नहुने, शुभकार्यमा उपस्थित हुन नहुनेजस्ता कुसंस्कार हाम्रो समाजमा प्रशस्तै छन् ।
श्रीमान् होस् वा श्रीमती, मर्ने त मरिगए तर बाँच्नेले पनि किन मरेतुल्य जीवन जिउनुपर्ने ? एकपटक सोच्नैपर्छ, समाजका बोक्रे भलादमीहरूले । आफ्नी चेलीको सिउँदो पुछिँदा हक अधिकारको कुरा उठाउनेहरू नै आफ्नी बुहारीप्रति नकारात्मक व्यवहार देखाउँछन्, किन ? आजकल कहिलेकाहीँ छापामा छाइरहने खबर हो बुहारीको बिहे । यो शतप्रतिशत सकारात्मक कार्य हो, तर हाम्रो समाजले यो कुरा पचाउन अझै सकेको छैन । जसले सुरुवात गर्यो उसैलाई गाउँनिकाला गर्नेहरू पनि छन् यहाँ । असहायलाई सहारा खोजिदिनु पाप कि पुण्य ? यो कुरा समाजका भाइरस -बोक्रे भलादमी) हरूले बुझ्नु अति जरुरी छ ।
विधवापछि पुनः वैवाहिक सम्बन्ध गाँस्ने वा नगाँस्ने यो व्यक्तिगत कुरा हो, त्यसैले कोही कसैले पनि आक्षेप लगाएर होच्याउनु हँुदैन । पति गुमाउँदैमा पत्नीको बाँकी जीवन नरकतुल्य हुनुपर्छ भन्ने त होइन नि ! यदि कोही कसैले रोक लगाउन खोज्छ भने उसलाई कडा कारबाहीसमेत गर्न सक्नुपर्छ । जीवनको अन्तिम चरणमा आएर विधवा हुँदा त अर्कै कुरा, लाउ“mलाउ“m र खाउ“mखाउ“mको उमेरमै विधवा हुन विवश चेलीहरूको इच्छालाई सबैले साथ दिनुपर्छ, यो सचेत वर्गको दायित्व पनि हो ।
श्रीमान्को मृत्युलगत्तै समाजले हेर्ने हेय दृष्टिकोण त छँदै छ, त्यसका अलावा विधवा बनेपछिको यौन-जीवन एउटा प्रमुख समस्या हो । यौन सबैका लागि आवश्यक छ, यसले न भोक-प्यास भन्छ न जन्म-मृत्यु नै । व्यक्तिको स्वास्थ्य र जीवनस्तरअनुकूल यौनको मात्रा घटबढ हुने भए पनि आखिर आवश्यक छ सबैका लागि । जीवनसंगी गुमेपछि आफ्नो यौन तृष्णा लुकाएरै बस्नु कयौँ चेलीका लागि बाध्यता बनेको छ । सामान्य कुरामा समेत हेय भाव राख्ने नेपाली समाजमा यौनका कुरा गर्नेलाई जुत्ताको माला भिराउनसमेत पछि पारिन्न । बाँकी जीवन यौन सन्तुष्टिबाट टाढा भई बस्नुपर्दाको पीडा कस्तो होला ?
नारी हक अधिकारका जतिसुकै चर्का नारा घन्काए पनि त्यो व्यवहारमा लागू हुन सकेको छैन । अर्काे विडम्बनाको कुरा सोझा, सरल र नारी हक अधिकारको कुरा गर्ने पुरुषलाई हेप्ने नारीहरूकै प्रवृत्तिका कारण पनि व्यवहारमा कार्यान्वयन हुन नसकेको हो कि भन्ने अधिकांशको ठहर छ । एउटै रथका दुई पांग्रासरहको दायित्वबोध हुन सकेको छैन । आफूलाई प्राप्त अधिकारको सही सदुपयोग गर्न नजान्दा र अधिकारका नाममा कलंक फैलाउँदा नारी-पुरुषबीच गहिरो खाडल स्थापित हुन पुगेको छ । नारी अधिकारको आवाज उठाउने नारीहरू नै पीडित बन्नुपरिरहेको परिप्रेक्षमा समानताका लागि सानोतिनो प्रयासले मात्र पक्कै पुग्दैन । कडा कानुन र त्यसको कार्यान्वयनले मात्र वास्तविक पीडितले राहत महसुस गर्न सक्छ । बोक्रे भलादमीले शासन जमाएको नेपाली समाज रुपान्तरणका लागि सचेत वर्ग नै अग्रसर हुनु आवश्यक छ ।
हाम्रो समाजमा नारीहिंसा बढ्नुको प्रमुख कारण उनीहरू आत्मनिर्भर हुन नसक्नु नै हो । त्यसैले कुनै पनि अभिभावकले छिटै नातिको मुख हेर्ने बहानामा आफ्ना सन्तानको कम उमेरमै बिहे गरिदिने होइन, राम्रो शिक्षा-दीक्षाको व्यवस्था गरिदिनु सबैभन्दा ठूलो धर्म हो । आजको समयको माग पनि यही नै हो । एउटी चेली जसलाई यौन-पुतली सम्झेर व्यवहार गर्ने होइन, सरस्वती र लक्ष्मीसमान व्यवहार गर्नु आवश्यक छ । सचेत वर्गले आवाज नउठाई गाउँघरको कुसंस्कार अन्त्य गर्न असम्भव भएकाले राष्ट्रियस्तरमै अभियान थाल्नु जरुरी छ अन्यथा चर्का भाषणले मात्र केही हुनेवाला छैन । श्रीमती र बुहारीलाई पनि आफ्नै चेलीसरहको व्यवहार गर्नु सबै अभिभावकको दायित्व हो ।
rbalami2008@gmail.com
pub: Naya patrika daily.
No comments:
Post a Comment
तपाईंको सल्लाह, सुझाब तथा प्रतिकृयाकालागि स्वागत छ , प्रतिकृया लेख्दा नाम र ठेगाना शुद्द सँग लेख्नु होला ।